Monografia przedstawia dzieje lokalnej społeczności zamieszkującej dolinę rzeki Kaczawa na Dolnym Śląsku w granicach współczesnej gminy Świerzawa.
Prezentowana książka przedstawia dzieje miasta Świerzawa oraz związanych z nim osad wiejskich. Zgodnie z założeniami projektu badawczego „Śląsk ojczysty…”, w ramach monografii autorzy starali się wskazać elementy swoiste dziejów wspólnoty lokalnej na tle dziejów regionu śląskiego. Znana nam dziś sieć osadnicza ukształtowała się między połową XIII w. a połową XIV w. w wyniku zainicjowanej przez książąt śląskich akcji kolonizacyjnej . Pierwsze źródłowe wzmianki o mieście Świerzawa (Schönau) pochodzą z połowy XIV w. Miasto było ściśle zależne od okolicznego rycerstwa. Los Świerzawy jest przykładem dziejów miasta skazanego na trwanie w otoczeniu dominującej szlachty - von Zedlitzów, von Redernów, von Hochbergów. W XVI .w. poczucie wspólnoty lokalnej wzmacniało powszechne przyjęcie luteranizmu. Ludność katolicka pozostała liczna jedynie w Dobkowie, bowiem ta wieś należała do opactwa w Lubiążu. Nie jest jasne, do jakiego stopnia tutejsze osady dotknęły skutki wojny trzydziestoletniej. Okolica stosunkowo szybko odnowiła swój potencjał gospodarczy po zakończeniu wojny. Świerzawa pozostaje cały czas drugorzędnym elementem lokalnego życia społeczno-gospodarczego. To nie mieszczanie, lecz szlachta dyktuje rytm życia w okolicy. Okres przynależności Świerzawy do Prus niewiele zmienił w sytuacji miasteczka. Pozostało ono małym ośrodkiem rzemieślniczo-kupieckim, obsługującym własnych mieszkańców i klientów z pobliskich wsi. Choć Świerzawa i okolice uczestniczyły w przemianach XIX w., to doświadczały ich w dość ograniczonym zakresie. Miasteczko pozostało przy swojej tradycyjnej strukturze gospodarczej, która pozwalała jej być niewielkim zapleczem usług i wytwórczości rzemieślniczej skierowanej do lokalnego odbiorcy. Podjęto działania na rzecz promocji walorów turystycznych doliny rzeki Kaczawy. Lata 1914-1945 w historii Świerzawy były niezwykle dynamiczne i dramatyczne. Ludzkie, ekonomiczne i polityczne koszty pierwszej wojny światowej, upadek cesarstwa i kryzys gospodarczy wraz z hiperinflacją zachwiały podstawami egzystencji tak niewielkiej społeczności jak świerzawska. Poprawa sytuacji w drugiej połowie lat 20. okazała się krótkotrwała. W początkach lat 30. szybko rosło poparcie dla nazistów. Adolf Hitler został honorowym obywatelem miasteczka już w marcu 1933 r. Druga połowa XX w. przyniosła Świerzawie wiele burzliwych zmian. Owocem wojny i politycznych decyzji aliantów była zmiana granicy wschodniej Niemiec i idąca w ślad za nią przebudowa struktury narodowościowej ziem włączonych do Polski. Na położenie miejscowości wpływała silnie polityka państwa, realizującego przebudowę ustroju opartą na wzorach radzieckich. Rolnictwo i praca w państwowych lub tzw. uspołecznionych instytucjach i niewielkich zakładach była podstawowym źródłem utrzymania ludności. W okresie III RP ważnym zjawiskiem stał się rozwój samorządności lokalnej. Władze gminy przeprowadziły różne inwestycje podnoszące poziom życia z pomocą środków z UE. Rozwija się również życie społeczne, mieszkańcy tworzą wiele różnych organizacji i towarzystw. Rośnie również zainteresowanie dziejami miasta i okolic, otacza się opieką dziedzictwo historyczne.