Jarząbkowice - Zespół pałacowo-parkowo-folwarczny

Zespół pałacowo-parkowy z folwarkiem, usytuowany jest w północno-wschodniej części wsi. Pałac wraz z otaczającym go parkiem znajduje się po jego południowo-wschodniej stronie; zabudowania folwarczne zaś na północny- i południowy-zachód od pałacu. Pierwotnie budynki gospodarcze skupione były wokół dwóch majdanów: obecnie zachowanego – południowo-zachodniego oraz niezachowanego – północno-zachodniego. Przed 1932 r. dodatkowa zabudowa gospodarcza – obecnie nie zachowana, zlokalizowana była także od północnego-wschodu, poza zadrzewieniem otaczającym pałac i będącym częścią parku, od którego odgrodzona była murem. Majdan południowo-zachodni otoczony zabudową z trzech stron, otwiera się w kierunku pałacu, oddzielonego również częścią zadrzewienia parkowego. Z dawnego dziedzińca północno-zachodniego zachowało się jedynie północne skrzydło zabudowy ze spichlerzem i stodołą, za którymi usytuowane były ogrodzone murem ogrody gospodarcze. Obecnie na ich terenie oraz na dawnym majdanie północno-zachodnim wybudowane są cztery współczesne budynki cielętników.
Pałac nr 17, pierwotnie barokowy wzniesiony ok. 1700, gruntownie przebudowany i zmodernizowany w 1890 r., eklektyczny z elementami neoklasycyzmu i neomanieryzmu. Założony na planie litery „L”, jedno- i dwutraktowy, II-kondygnacyjny, z VI-kondygnacyjną kwadratową wieżą dostawioną od płn.-wsch. do dłuższego płd.-wsch. skrzydła, przy której portyk balkonowy wsparty na kanelurowanych filarach. Od zachodu przy wieży II-kondygnacyjna klatka schodowa na planie koła, nakryta dachem stożkowym z łupka. Skrzydła budowli kryte dachami trójspadowymi z łupka. Fasada w skrzydle płd.-zach., z ryzalitem na osi zwieńczonym wolutowym szczytem, poprzedzona portykiem balkonowym; w skrajnych osiach pseudoryzality. Okazały, dwupoziomowy taras ze schodami wachlarzowymi przy elewacji płd.-wsch. skrzydła płd.-wsch. rozczłonkowanej centralnym pseudoryzalitem. Elewacje pałacu w przyziemiu licowane granitem; ryzalit i pseudoryzality boniowane, gzymsy międzykondygnacyjne i koronujące profilowane; całość zwieńczona pseudoattyką. Gzyms wieńczący wieżę wsparty na kroksztynach w kształcie odwróconych wolut; w ostatniej kondygnacji wieży okulusy. Obramienia okienne na elewacjach pałacu tynkowe, w I kondygnacji z uszakami i trójkątnymi naczółkami, w II kondygnacji z fartuchami, zwieńczone gzymsem odcinkowym. We wnętrzu budowli klatka schodowa na osi skrzydła wsch., wtórnie przebudowana, z listwową wklęsło-wypukłą dekoracją stiukową i rozetą w centrum na stropie. W północnej części skrzydła płd.-wsch. reprezentacyjna, prostokątna sala nakryta stropem z dekoracją ramową i fasetą zdobioną ornamentem z palmetek i jajownika. Ściany sali rozczłonkowane kompozytowymi, kanelowanymi pilastrami, pomiędzy którymi płyciny w opaskach z ornamentem z jajownika, nad którymi motywy kartuszy z rautami. Na jednej ze ścian marmurowy kominek z kanelowanymi pilastrami, zwieńczonymi belkowaniem. Drugi zachowany kominek w sieni – kaflowy, z dekoracją neorokokową.
Park krajobrazowy założony między 1905, a 1909 r., przekształcony w południowej części w l. 80 XX w. Pierwotnie w nieznacznym oddaleniu od pałacu, wzdłuż jego płd.-wsch. elewacji oraz płd.-wsch. elewacji oficyny mieszkalnej nr 19 przy majdanie płd.-zach., rozciągały się dwa wydłużone stawy, połączone rowem przepływowym z przerzuconym nad nim mostkiem. Łączyły się one także z dwoma stawami w obrębie wsi, które zasilał Karczycki Potok. W parku na stawie południowym znajdowała się zadrzewiona wysepka. Za stawami od płd.-wsch. urządzono polanę widokową, z nieregularnie poprowadzonymi ścieżkami, którą zamykał zwarty masyw zieleni wzdłuż wsch. granicy założenia oraz w jego płn.-wsch. części. W l. 80. XX w. zlikwidowano staw południowy (podobnie jak stawy wiejskie), ujmując Karczycki Potok w ocembrowany kanał.
Zabudowę folwarczną wokół majdanu płd.-zach. tworzą: oficyna mieszkalna nr 19 z ok. 1875 r. od południowego-wschodu; obora I od południowego-zachodu, a także obora II, stajnia z górną kondygnacją mieszkalną nr 22 oraz dom zarządcy nr 21 w skrzydle północno-zachodnim. Budynki obory I, obory II i stajni wzniesione w 3 ćw. XIX w., kryte dachami dwuspadowymi, tynkowane, z otworami zamkniętymi łukami odcinkowymi w ceglanych opaskach, przylegają do siebie, na rzucie litery „L”. Wnętrze obory I oraz przyziemie stajni nakrywają sklepienia żaglaste na kolumnach granitowych; analogiczne sklepienia znajdowały się także w budynku obory II, ale po zawaleniu w l. 60. XX w. zastąpione zostały stropami masywnymi na żelbetowych filarach.
Dom zarządcy nr 21, klasycystyczny, z ok. 1800 r., przebudowany w 2 poł. XX w. murowany, tynkowany, II-kondygnacyjny, na planie prostokąta, dwutraktowy, kryty dachem dwuspadowym. Bryła rozczłonkowana w fasadzie pseudoryzalitem z otworem drzwiowym w przyziemiu; II-kondygnacyjnym ryzalitem środkowym w elewacji tylnej oraz trójbocznymi, I-kondygnacyjnymi ryzalitami w elewacjach bocznych. Elewacje ujęte tynkowym podziałem ramowym, z profilowanym gzymsem międzykondygnacyjnym; opaski otworów okiennych profilowane, na wspólnych gzymsach podokiennych.
Pomiędzy stajnią z częścią mieszkalną nr 22, a domem zarządcy nr 21 usytuowany jest wjazd na majdan północno-zachodni. Z jego dawnej zabudowy zachowało się skrzydło północne, z przylegającymi do siebie budynkami spichlerza z 4 ćw. XIX w. oraz wydłużonej stodoły z elewacjami rozczłonkowanymi blendami, wzniesionej w 1885 r., na co wskazuje marmurowa tablica w szczycie z datą 1885 i monogramem „P.N.” Z południowego skrzydła zabudowy majdanu zachował się jedynie przebudowany budynek dawnej kuźni i stolarni – ob. dom mieszkalny.
Ponadto do majątku należała także wzniesiona ok. 1900 r. oficyna mieszkalna nr 18, usytuowana poza zespołem folwarcznym, po płd.-zach. stronie drogi wiejskiej (na wysokości obory I).
Ogrody gospodarcze oraz częściowo park ogrodzone były pierwotnie od płn.-wsch i południa tynkowanym murem, ze słupowymi bramami wjazdowymi prowadzącymi na teren folwarku. Obecnie mur zachowany częściowo, z czytelnym dużym odcinkiem ogradzającym od płn.-wsch. zadrzewienie parkowe przy pałacu.