Piotrowice Średzkie - Zespół parkowo-folwarczny

Zespół pałacowo-parkowy z folwarkiem zajmuje wschodnią część wsi, rozciągając się na płn.-wsch. od kościoła paraf. p.w. św. Katarzyny oraz na południe od drogi wiejskiej prowadzącej do Kątów Wrocławskich. Południową granicę założenia wyznacza rzeka Strzegomka; od wschodu za murem parkowym usytuowana jest dawna cukrownia należąca do majątku.
Od czasów nowożytnych do 1945 r. dobra piotrowickie wchodzące w skład różnych kompleksów majątków ziemskich, miały zawsze rangę głównych dóbr rezydencjonalnych, co zadecydowało o okazałości i reprezentacyjności założenia.
Pałac – obecnie niezachowany, rozebrany w 1974 r., znany z przekazów ikonograficznych. Wzniesiony prawdopodobnie na pocz. XVII w., być może z wykorzystaniem starszych reliktów, miał zwartą, blokową bryłę, nakrytą wysokim, czterospadowym dachem, z wieżą na osi fasady (od strony folwarku), zwieńczoną ozdobnym, barokowym hełmem. Rozbudowany w l. 1690-1700 o dwa boczne pawilony, połączone murem parawanowym, z centralnie usytuowanym 7-osiowym korpusem głównym, którego fasadę poddano modernizacji zapewne w 2 ćw. XVIII w. Kolejną przebudowę pałacu przeprowadzono ok. poł. XIX w., kiedy to starano się nadać mu charakter budowli neogotyckiej, z wieżą zwieńczoną krenelażem oraz II-kondygnacyjnym korpusem głównym z mezzaninem, nakrytym płaskim, dwupołaciowym dachem. Centralną część budowli ujmowały dwa II-kondygnacyjne skrzydła boczne z ryzalitami, przekryte spadzistymi, trójpołaciowymi dachami ceramicznymi, których kalenice sięgały do kalenicy dachu nad korpusem głównym. Elewację ogrodową głównego korpusu pałacu poprzedzał portyk kolumnowy z tarasem. Nowy kształt dachu był zapewne wynikiem pożaru, któremu rezydencja uległa w 2 poł. XVIII w.
W połowie XVIII w. pałac stanowił centralny element bardzo okazałego, barokowego założenia entre cour et jardin. Od zachodu fasadę pałacu poprzedzała zabudowa folwarczna skupiona przy trzech majdanach (dwóch od północy i jednego od południa), tworząca rodzaj skrzydeł ujmujących ozdobny ogród przedni przed fasadą pałacu, założony w l. 20. lub 30. XVIII w. Ogród ten skomponowany symetrycznie i osiowo, z dwoma parterami haftowymi i dwoma gazonowymi, wydzielony był od majdanów gospodarczych (od północy i południa) ozdobnymi murami z bramą filarową. Stanowił jednocześnie oprawę głównego podjazdu, wytyczonego na osi fasady pałacu, z usytuowaną pośrodku, treflową sadzawką z rzeźbą. Obsadzony aleją, główny wjazd do zespołu poprowadzony od zachodu poprzez dworski sad, ujmowały dwa budynki portierni przy murze ogrodzeniowym, wzniesione w l. 20. lub 30. XVIII w., u wylotu drogi biegnącej do wsi i do Kostomłotów. Osobne wjazdy prowadziły na majdany folwarczne z ozdobnymi bramami (brama płn. z 1798 r.).
Właściwy ogród założony w pierwszym dziesięcioleciu XVIII w. i zmodernizowany w l. 20. lub 30. XVIII w., usytuowany był za pałacem, od wschodu na obszarze dawnego XIII-wiecznego grodziska i otoczony rozlewiskiem będącym zapewne pozostałością fosy. Rozlewisko miało kształt zbliżony do litery „U” oraz dwie wyspy w płd.-wsch. narożu: tzw. Parnas (Parnassusberg) oraz z tzw. Wielką Wyspą (Grose Insel) założoną na planie kwadratu i wypełnioną parterem haftowym, ujętym dróżką i szpalerem drzew.
Ogród urządzony na planie prostokąta, podzielony był na cztery kwatery z parterami haftowymi i gazonowymi, przeciętymi alejami poprowadzonymi po przekątnych; partery rozdzielał kanał w kierunku płn.-płd. Zasadniczą oś założenia wyznaczała aleja wytyczona na osi ogrodowej elewacji pałacu i poprowadzona w kierunku wschodnim, przez groblę do pawilonu o charakterze małego, barokowego pałacyku (tzw. Magazin), wzniesionego w l. 20., 30. XVIII w. i wyburzonego zapewne przed 1826 r. Przy pałacyku tym usytuowanym na płn.-wsch. od rozlewiska, urządzono od płn. odrębne wnętrze ogrodowe założone w l. 20. lub 30. XVIII w. na dwóch tarasach, połączone z resztą zespołu mostkiem przerzuconym ponad kanałem wodnym. Drugą aleję ukształtowano wzdłuż kanału dzielącego ogród na osi płn.-płd. i zakończono altanami, a od południa także półkolistą eksedrą, z której widoczne były obie wyspy. Nad zachodnim brzegiem rozlewiska znajdowały się należące do założenia wieża wodna, młyn i piekarnia.
Za ogrodem od wschodu, las nad Strzegomką adaptowano na rozległy boskiet, zamknięty od zachodu strzyżonym szpalerem, z dwoma promenadami prowadzącymi do Sokolnik oraz Kozłowa i Nowej Wsi Kąckiej.